Ο κεραυνός είναι ένα φαντασμαγορικό φυσικό φαινόμενο που πάντα προκαλούσε δέος στον άνθρωπο, τόσο εντυπωσιάζοντας με τη μεγαλοπρέπεια του όσο και φοβίζοντας με τις συνέπειες του.
Στα παλαιότερα χρόνια που ο άνθρωπος ζούσε ή εργαζόταν σε κατασκευές, όπου υπήρχε μία βασική ηλεκτρική εγκατάσταση, ο κίνδυνος από ένα άμεσο κεραυνό αφορούσε βασικά απώλεια ανθρώπινης ζωής, καταστροφή δομικών στοιχείων της κατασκευής, ζημιές στην ηλεκτρολογική εγκατάσταση και πιθανή πρόκληση πυρκαγιάς. Σήμερα επεισέρχεται και ο σημαντικότατος παράγων των ηλεκτρονικών συσκευών, μηχανημάτων και γενικά συστημάτων που βασίζονται στα ηλεκτρονικά, που λόγω της ευαισθησίας τους ακόμη και σε πολύ χαμηλά κρουστικά ρεύματα είναι ευάλωτα και σε γειτονικούς κεραυνούς αλλά και σε αστραπές μεταξύ νεφών (επαγωγικά φαινόμενα & ρεύμα στη γείωση της εγκατάστασης).
Για την αντιμετώπιση των παραπάνω έχουν θεσπιστεί πρότυπα Αντικεραυνικής προστασίας κατασκευών. Τα πρότυπα αυτά είναι η σειρά ΕΛΟΤ ΕΝ 62305, τα οποία έχουν υιοθετηθεί τόσο από τη χώρα μας όσο και τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και βάσει αυτών γίνεται η μελέτη (σχεδιασμός – υλικά) κάθε συστήματος Αντικεραυνικής προστασίας (ΣΑΠ).
Ας δούμε όμως τις πιθανές επιπτώσεις ενός κεραυνού σε μια κατασκευή. Πρώτα απ’ όλα σημαντικές ζημιές μπορούν να υπάρξουν στα δομικά στοιχεία της όπως διάτρηση στέγης, ρηγματώσεις ή και καταστροφή υποστηλωμάτων και θεμελίων από σκυρόδεμα ή στα σημεία αγκύρωσης μεταλλικών υποστηλωμάτων σε σκυρόδεμα. Επίσης σε κατασκευές από εύφλεκτα υλικά ή που εμπεριέχουν εύφλεκτα υλικά ή υφίσταται ατμόσφαιρα ΑΤΕΧ, μπορεί να προκληθεί πυρκαγιά ή έκρηξη. Όλα αυτά με τη σειρά τους εγκυμονούν κινδύνους και για τους ανθρώπους εντός της κατασκευής. Επιπλέον από άμεσο ή γειτονικό κεραυνό λόγω ισχυρών κρουστικών ρευμάτων μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα στην ηλεκτρολογική εγκατάσταση, από καταστροφή κάποιων ευαίσθητων ηλεκτρονικών μέχρι και πλήρη καταστροφή της με πιθανότητα πυρκαγιάς και ηλεκτροπληξίας.

Καταστροφές στην ηλεκτρική εγκατάσταση από άμεσο κεραυνικό χτύπημα
Η περίπτωση αυτή είναι από μοναστήρι, το οποίο δέχτηκε άμεσο κεραυνό και μέρος του κεραυνικού ρεύματος πέρασε στο εσωτερικό. Το ρεύμα του κεραυνού βρήκε αγώγιμο δρόμο στις εσωτερικές καλωδιώσεις, τις οποίες ξήλωσε μέσα από τον τοίχο, σπάζοντας τόσο τους σωλήνες όσο και τους σοβάδες.

Καταστροφές στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις από κεραυνούς
Το άμεσο πλήγμα σε ένα εναέριο δίκτυο ηλεκτρικής τροφοδοσίας θα μεταφέρει μέρος του κεραυνικού ρεύματος προς τους καταναλωτές. Ανάλογα με την ένταση του κεραυνού, μπορεί να προκληθούν από μικρές έως μεγάλες ζημιές τόσο στο σημείο σύνδεσης με το δίκτυο (π.χ. μετρητής) όσο και στο εσωτερικό της εγκατάστασης.

Καταστροφές στην ηλεκτρική παροχή από υπερτάσεις
Το κεραυνικό ρεύμα έφτασε έως το γενικό πίνακα, προκαλώντας ζημιές στις εσωτερικές καλωδιώσεις του, στις γενικές ασφάλειες, σε κλέμες διανομής, αλλά και σε τερματικά κυκλώματα.

Άμεσα πλήγματα κεραυνού
Το ΣΑΠ βάσει του ΕΛΟΤ ΕΝ 62305-3 περιλαμβάνει την κατασκευή ενός εξωτερικού συστήματος το οποίο προστατεύει την κατασκευή από ένα άμεσο κεραυνικό πλήγμα που αποτελείται από γυμνούς αγωγούς που διατάσσονται στην οροφή με συγκεκριμένο τρόπο ώστε να συλλάβουν τον κεραυνό, αγωγούς περιμετρικά που οδηγούν το ρεύμα του κεραυνού στο έδαφος και τέλος το σύστημα γείωσης που διαχέει το ρεύμα στη γη. Να σημειωθεί ότι πρόκειται για ένα παθητικό ΣΑΠ, που δεν έλκει τους κεραυνούς αλλά θα λειτουργήσει εάν ένας κεραυνός προορίζεται να χτυπήσει την κατασκευή. Στη συνέχεια προχωρά στην εγκατάσταση ισοδυναμικών συνδέσεων στο εσωτερικό της κατασκευής όπως ορίζεται στο ΕΛΟΤ ΕΝ 62305 – 4 που καθορίζει τις απαιτούμενες ισοδυναμικές συνδέσεις των εσωτερικών αγώγιμων μερών καθώς και τους απαιτούμενους Απαγωγούς Κρουστικών Υπερτάσεων (SPD’s), συσκευές που λειτουργούν αστραπιαία, για να οδηγηθεί κάθε κρουστικό ρεύμα στο σύστημα γείωσης, πριν αυτό βλάψει την ηλεκτρολογική εγκατάσταση και τα ευαίσθητα ηλεκτρονικά.

Παράδειγμα εγκατάστασης απαγωγού σε οικιακό πίνακα
Η εγκατάσταση απαγωγών εντός του γενικού πίνακα επιβάλλεται να είναι μετά το γενικό διακόπτη και μετά τις γενικές ασφάλειες, καθώς βάσει του ΕΛΟΤ HD 384 και ΕΛΟΤ 60364 δεν επιτρέπεται να παρέμβουμε πριν από τα ανωτέρω μέσα προστασίας.

Εγκατάσταση ΣΑΠ σε δώμα
Σε κάθε επίπεδο του δώματος υπήρξε μέριμνα ώστε οι βρόγχοι να συνεχίζονται όσο το δυνατόν πιο ευθύγραμμα και ομοιόμορφα.
ΕΛΕΜΚΟ ΑΒΕΕ
Γ. Βαλιράκης
Μηχανολόγος Μηχανικός B.Sc.
Μηχανικός Τμήματος Πωλήσεων